‘Wie zich in de wereld begeeft, en je moet je wel in de wereld begeven, raakt onherroepelijk in het leven verstrikt. Onwerkelijk idealen veranderen in alledaagse kwesties, het verheven woord wordt schrijnend kwetsbaar vlees.’ is een van mijn favoriete citaten uit Bas Heijne’s bundel de Werkelijkheid.
Dat schoot me te binnen toen ik vanmiddag het boek Graaiers of Redders van Willemijn Dicke (Louterlog), Bauke Steenhuisen en Wijnand Veeneman las. De drie auteurs, verbonden aan de TU Delft, schreven een boek over de marktwerking die de afgelopen vijftien jaar in Nederland ‘ingevoerd’ is. Ze lieten hun academisch jargon achterwege, maar kozen voor duidelijke taal en korte hoofdstukjes. Ook is er gekozen voor een ruime bladspiegel met veel witruimte. Het gebruik van tabellen en grafieken versterkt de leesbaarheid en begrijpbaarheid van de tekst.
In het boek wordt marktwerking in drie sectoren besproken: zorg, busvervoer en energie. Dat maakt het een prettige mix van theorie en praktijk. De begrippen worden kort ingeleid, en vervolgens ligt het zwaartepunt op de verhalen over de sectoren. Het boek bevat tal van anekdotes, die zich uitstrekken van de Haagse praktijk van visies tot de dagelijkse werkelijkheid van verpleegsters, buschauffeurs en monteurs. Daarbij blijkt vooral dat de wereld ingewikkelder is dan ze op papier leek. Er komt iets onvoorziens in de uitvoering, waardoor de marktwerking toch niet optimaal werkt. Dit betekent dat vrijwel iedere betrokkene iets te winnen heeft bij marktwerking, maar ook iets verliest bij marktwerking.
Aanvullend kan de vraag gesteld worden (die verder voert dan dit boek): wijze van organisatie is niet echt de bepalende kracht in sectorale veranderingen, terwijl er wel veel tijd en energie in gestoken wordt. In het geval van de zorg is de combinatie van vergrijzing en technologische ontwikkeling een veel krachtiger beweging in de totale omvang van de zorg. Waren die bussen met lagere instap er niet gekomen zonder marktwerking? Prijzen in de energiesector verschillen vooral omdat de wereldmarkt beweegt, niet omdat er door marktwerking veel efficiënter gewerkt wordt. Het systeem, kortom, is niet het belangrijkste thema. Vanuit ‘het systeem’ lijkt nauwelijks te worden gekeken naar de grotere ’trends’ die de samenleving beïnvloeden. Natuurlijk was het boek dan twee keer zo dik geworden, maar ook interessanter.
Toen ik de hoofdstukken over de drie sectoren doorlas, die gevuld zijn met anekdotes, ontbrak af en toe het overzicht, maar in het concluderende hoofdstuk wordt dat ruim goedgemaakt door zelfs een tabel met conclusies op te nemen. Kortom, wie een goed leesbaar boek wil hebben met een veelheid aan invalshoeken over een actueel thema, kan hier goed terecht. Jammer genoeg is de conclusie toch weer de bekende ‘sociale wetenschappen’-conclusie: het thema is complex. Maar uiteindelijk is de wereld ook te complex om papier te beschrijven.
Geef een reactie