Voor de belachelijk schappelijke prijs van 11 euro levert Penguin the Sleepwalkers van Christopher Clark. In deze ruim 500 pagina’s – exclusief voetnoten – levert de schrijver een verslag van de diplomatiek aanleiding van de Eerste Wereldoorlog. Hoe kon een burenruzie uitlopen op een oorlog tussen alle Europese grootmachten?
*
Het is ingewikkeld, is wat Clark laat zien. Veel personen met dubbele agenda’s en niemand met het totaaloverzicht. Veel reageren op basis van veronderstellingen en angst. There is no smoking gun – geen hoofdschuldige aan te wijzen, volgens Clark. In plaats daarvan geeft hij alle partijen een deel van de schuld.
*
Ook het noodlot heeft zijn rol. De chauffeur van Franz Ferdinand wordt niet op de hoogte gesteld van een wijziging in de route en reed daardoor een verkeerde straat in. Omdat de auto geen achteruitrijoptie had (het is 1914 tenslotte) moest de auto achteruit geduwd worden. Op dat moment kon Gavrilo Princip, die min of meer toevallig op dat punt stond, met zijn revolver toeslaan en de erfopvolger van Oostenrijk-Hongarije vermoorden. De aanleiding voor WO I was geboren. De oorzaken waren er al veel langer.
*
Dat is een van de vele anekdotes, die de oorzaak meer maakt dan een van louter -ismes (militarisme, imperialisme, nationalisme). De veelheid aan personen maakt dat dergelijk abstracte begrippen op hun plaats vallen, maar ook veel meer nuances vertonen. Een personenlijst en tijdlijn hadden een goede toevoeging geweest aan het boek.
Evenals dat de veelheid aan personen goede ingredienten zouden vormen voor een Europese dramaserie. Maar die zal er voorlopig wel niet komen. De Europese Commissie besloot geen herdenking te organiseren voor WO I. Te ingewikkeld, je gaat altijd wel op iemands tenen staan. Als dat al niet lukt, dan zal een succesvolle serie al helemaal lastig zijn.
*
Dit is een zeer leesbaar boek, dat een ingewikkeld periode toegankelijk maakt.
Geef een reactie