Vanaf de breuklijn (2)

(Eerder: deel 1)

In de stapel boeken die ik momenteel lees zit ook Radetzkymars van Joseph Roth. In deze klassieker, geschreven in de jaren ’30, gaan we terug naar de laatste jaren van het Habsburgse Rijk, kort voor de Eerste Wereldoorlog.

[Je zou een stapeltje kunnen samenvoegen over dit tijdperk. Zie bijvoorbeeld eerder een Pruisische Blues.]

We maken in de roman kennis met de Von Trotta’s. Gisteravond beland ik in dit hoofdstuk waarin ineens de actualiteit van dit boek levensgroot werd. Districthoofd Von Trotta zit met zijn zoon, luitenant Von Trotta aan tafel met graaf-annex-alchemist Chojnicki.

Districtshoofd Von Trotta schoof zijn stoel weer dichter bij de tafel en vroeg: ‘En waarom, als ik vragen mag, zou het even nutteloos zijn het vaderland te dienen als om goud te maken?’
‘Omdat het vaderland niet meer bestaat’
‘Dat begrijp ik niet!’ zei baron Von Trotta.
‘Ik dacht wel dat u me niet zou begrijpen!’ zei Chojnicki. Wij bestaan allemaal niet meer!’

Het was heel stil. Het laatste daglicht was allang verdwenen. Ze hadden door de kieren van de groene jaloezieën een paar sterren aan de hemel kunnen zien staan. Het volle, schetterende gezang van de kikkers was afgelost door de fijne, schrille klanken van de nachtelijke veldkrekels. Af en toe was de harde roep van de koekoek te horen.

(…)

Met veel moeite slaagde baron Von Trotta erin te vragen: ‘Ik begrijp het niet! Waarom zou de monarchie niet meer bestaan?’

‘Natuurlijk!’ zei Chojnicki, ‘letterlijk genomen bestaat ze nog. We hebben nog steeds een leger’ – de graaf wees naar de luitenant – ‘en ambtenaren’ – de graaf wees naar het districtshoofd. ‘Maar ze valt staande uit elkaar. Ze valt uit elkaar, ze is al uit elkaar gevallen!

(…)

‘Wij zijn, zeg ik u, de laatsten van een wereld waarin God nog koningen en keizers zegent en gekken als ik goud proberen te maken. Luister! Kijk!’ En Chojnicki stond op, liep naar de deur, draaide aan een schakelaar en in de grote kroonluchter begonnen de lampen te schitteren. ‘Kijk!’ zei Chojnicki, ‘dit is het tijdperk van de elektriciteit en niet van de alchemie.’

Een uitgebreid citaat, dat ik nog aardig heb ingekort. Dit is hoe het moet voelen in een wereld waarin afspraken op basis wetten, redelijkheid en (enige) barmhartigheid wordt omgeruild voor een op basis van bruut doorzettingsvermogen en communicatie nog slechts in de vorm van memes.

Waarin je veronderstellingen op basis van het oude denken ineens lucht kunnen blijven, waardoor je als Willy E Coyote in het luchtledige denkt.

Misschien is er geen breuklijn en zijn we over 5 jaar weer terug, maar vooralsnog vond ik Roth’s lezing aansprekend.